درّه دختر عبدالله بن عمر الانصاری بود که در راه دفاع از سر مبارک امام حسین «علیه السلام» به شهادت رسید. این بانوی با ایمان و پدرش هر دو از دوستداران اهل بیت «علیهم السلام» بودند و در شهر حلب زندگی می کردند. او و پدرش رابطه عاطفی فوق العاده ای نسبت به امام حسین «علیه السلام»، (امام حسن «علیه السلام») و (امام علی «علیه السلام») داشتند. عبدالله بن عمر وقتی شنید امام حسین «علیه السلام» به شهادت رسیده و سر بریده او را به شام نزد یزید می برند با حزن و اندوه وارد خانه شد. دخترش علت غم پدر را جویا شد.

سخنرانی استاد مرحوم کافی پیرامون زندگی هنده (همسر یزید) از کودکی و شفاگرفتن به دست اباعبدالله الحسین علیه السلام تا نوکری در خانه حضرت زهرا سلام الله علیها و...

پس از شهادت حسین(ع) وقتی ابن زیاد بر منبر کوفه بالا رفت و در نکوهش خاندان پیامبر(ص) و سیدالشهداء(ع) سخن آغاز کرد، عبدالله بن عفیف که نابینایی روشندل و آگاه و شجاع بود و چشم چپ خود را در جنگ جمل و چشم راست خود را در جنگ صفین از دست داده بود با شدت و شجاعت، پاسخ یاوه های او را داد.سربازان حکومت برای دستگیری او، خانه اش را محاصره کردند. وی با آنکه نابینا بود، با راهنمایی دخترش صفیه، در مبارزه ای دلیرانه و شمشیر به دست، با مهاجمان درگیر شد.

رمله همسر امام حسن مجتبی(ع)، زنی پارسا و زاهد بود که در روز عاشورا همراه با دو پسرش در صحرای کربلا نظاره گر ریختن خون پاکانی از تبار رسول خدا بود. قاسم بن الحسن فرزند نوجوان رمله، در روز عاشورا از امام حسین اجازه جنگ می خواست و حضرت نمی پذیرفت. رمله در بازداشتن قاسم از نیت جهاد، هیچ حرفی نزد و هنگامی که قاسم نوجوانش به دست دشمن به شهادت رسید، با شجاعت و صبر، این صحنه را نظاره کرد. فرزند دیگرش به نام ابوبکر بن حسن که با حضرت قاسم از مادر یکی بودند، نیز در صحرای کربلا در خون غلتید و شربت شهادت نوشید.

فضه نوبیه كنيز حضرت‌ زهرا بود. شهرت فضه به خاطر روایت احادیث منتسب به فاطمه(س)است. فضه در یکی از جنگ‌ها به اسارت مسلمانان درآمد. محمد(ص) او را به استخدام و خدمتگزاری فاطمه(س) مامور کرد. گفته‌اند او حافظ قرآن بود و به مدت ۲۰ سال پس از مرگ فاطمه جز آیات قرآن حرف دیگری بر زبانش جاری نشد و با مردم نیز به وسیله آیات قرآن سخن می‌گفت. حضوربزرگواراني‌ چون‌ «فضه‌» به‌ جمع‌ كاروانيان‌ كربلا، معنايي‌ ديگرمي‌بخشيد.

رقیه، دختر امیرالمؤمنین(ع) و ام‌ولد، ازجمله زنان دانشمند، باتقوا و زاهدی بود که در خانه اهل‌بیت رشد کرد و آموزه‌های دینی را از پدر و برادرانش آموخت.
او با پسرعموی خود، مسلم‌ابن عقیل ازدواج کرد و ثمره زندگی آنها دو پسر به نام‌های عبدالله و محمد بود.رقیه نیز همراه با خواهرش زینب(س)، طعم آوارگی و اسارت را تجربه کرده و پس از واقعه روز عاشورای سال دهم هجری همراه کاروان اسرا به شام رفته و با خطبه‌های بلیغ خود به دفاع از اهل بیت پیامبر و راه و قیام حسین بن علی پرداخت.

زنی فاضل که همراه مولایش راهی کربلا شد کنیه اش ام سلیمان است. کنیز امام حسین «علیه السلام» که آن حضرت وى را هزار درهم خرید و در خانه ام اسحق (مادر فاطمه صغرى) همسر امام، خدمت مى کرد. سپس با ابو رزین ازدواج کرد و سلیمان از او به دنیا آمد. سلیمان غلام امام حسین «علیه السلام» بود. سلیمان پیک امام حسین به سوى رؤسا و اشراف بصره بود که عبید الله بن زیاد دستور داد گردنش را بزنند. سلیمان همان است که در زیارت ناحیه مقدسه نامش آمده است. ام سلیمان به همراه مولایش امام حسین «علیه السلام» راهى کربلا شد. همسرش نیز از اصحاب امام حسن «علیه السلام» بود.

یکی از بانوان برجسته و مورد احترام مردم مدینه ام سلمه بود . او تنها کسی بود که افتخار همسری پیامبر را داشت و تا آن زمان هنوز زنده بود . احترام و اکرام مردم به این بانوی بزرگ که برخاسته از ارادت به پیامبر بود، بیش از حد توصیف است .

همسر دیگر امام حسین (علیه السلام)، لیلی دختر ابو مره ثقفی است . او در کربلا حضور نداشت و به عللی که ذکر نشده است، در مدینه بود که خبر شهادت همسر عزیز و میوه دلش، علی اکبر را به او دادند . برخورد این بانو با این مصیبت بزرگ چنان بود که برای اهل مدینه سؤال ایجاد می کرد و عواطف مردم را به نفع یاران امام حسین (علیه السلام) برمی انگیخت . به عبارتی، بار عاطفی قضیه کربلا توسط زنان، مادران و خواهران شهدا بسیار سنگین می شد و همین موجب جاودانگی حرکت امام حسین (علیه السلام) و یاران وفادار او شد .

بنا به نقل مورخان حضرت رباب، دختر امرء القیس بن عدى، همسر سید الشهدا «ع» و مادر سکینه و على اصغر (عبد الله) است. او در سفر کربلا حضور داشت و همراه اسیران به شام رفت، سپس به مدینه باز گشت و مدّت یک سال براى سید الشهدا «ع» عزادارى کرد و مرثیه‏ هایى هم در سوگ آن حضرت سرود. خواستگارانى از اشراف و بزرگان قریش را ردّ کرد و حاضر نشد با کسى ازدواج کند. در سوگ ابا عبد اللّه «ع» پیوسته گریان بود و زیر سایه نمى‏رفت، از فرط گریه و اندوه بر شهادت حسین «ع» یک سال بعد (در سال 62 هجرى) جان باخت.

فرهنگ عاشورا، ص 183 .